Kiến trúc hiện đại là biểu tượng của sự đổi mới, xóa bỏ những ràng buộc trang trí cầu kỳ để hướng đến công năng, sự tinh giản và tính kết nối không gian. Với nền tảng từ đầu thế kỷ 20, phong cách kiến trúc hiện đại không ngừng phát triển, tạo nên những công trình mang dấu ấn mạnh mẽ, phản ánh sự tiến bộ của công nghệ và tư duy kiến trúc đương đại. Cùng WEDO khám phá chi tiết hơn trong bài viết sau nhé!
MỤC LỤC
Phong cách kiến trúc hiện đại là gì?
Phong cách kiến trúc hiện đại xuất hiện vào cuối thế kỷ 19, phát triển mạnh mẽ trong thế kỷ 20 và trở thành một trong những xu hướng ảnh hưởng sâu rộng nhất trong lịch sử kiến trúc. Khác với những phong cách trước đó thường nhấn mạnh yếu tố trang trí, kiến trúc hiện đại tập trung vào công năng, hình khối và vật liệu, phản ánh tư duy khoa học và sự tiến bộ của công nghệ xây dựng.
Triết lý cốt lõi của kiến trúc hiện đại là “form follows function” – hình thức phải phục vụ công năng. Điều này có nghĩa là mọi đường nét, không gian và chi tiết trong công trình đều được tối giản, loại bỏ những yếu tố trang trí không cần thiết, chỉ giữ lại những gì thực sự phục vụ mục đích sử dụng. Các công trình theo phong cách này thường có:
- Mặt bằng mở: Tạo không gian linh hoạt, tối ưu diện tích sử dụng.
- Hình khối đơn giản: Ưu tiên các đường nét gọn gàng, vuông vức thay vì họa tiết phức tạp.
- Vật liệu công nghiệp: Kính, thép, bê tông trở thành những yếu tố chủ đạo, giúp công trình bền vững và mang tính ứng dụng cao.
- Tận dụng ánh sáng tự nhiên: Các cửa sổ lớn giúp không gian tràn ngập ánh sáng, tăng kết nối với thiên nhiên.
Song song với đó, kiến trúc hiện đại còn phản ánh những biến đổi sâu sắc về kinh tế, xã hội và triết học. Nó ra đời trong bối cảnh đô thị hóa và công nghiệp hóa, khi con người cần những công trình tối ưu hơn, đáp ứng nhu cầu sống và làm việc hiện đại. Một số nhà kiến trúc học như Le Corbusier, Ludwig Mies van der Rohe, Walter Gropius đã định hình phong cách này với tư duy đột phá, hướng đến những giải pháp kiến trúc phù hợp với thời đại mới.
Từ chỗ chỉ phổ biến ở phương Tây, kiến trúc hiện đại nhanh chóng lan rộng và trở thành chuẩn mực toàn cầu, đặc biệt với tên gọi “Chủ nghĩa Hiện đại Quốc tế” (International Style). Ngày nay, dù đã có nhiều sự biến đổi, nhưng triết lý cốt lõi của phong cách kiến trúc hiện đại vẫn tiếp tục ảnh hưởng mạnh mẽ đến kiến trúc đương đại.
Sự hình thành và phát triển của phong cách kiến trúc hiện đại
Bối cảnh ra đời của phong cách kiến trúc hiện đại
Phong cách kiến trúc hiện đại ra đời vào giai đoạn bùng nổ của cuộc Cách mạng Công nghiệp, khi các vật liệu xây dựng mới như bê tông cốt thép, kính cường lực và kết cấu thép trở nên phổ biến. Những tiến bộ này đã thay đổi hoàn toàn cách thiết kế và xây dựng công trình, đặt nền móng cho kiến trúc hiện đại.
Một số kiến trúc sư tiên phong đã đặt nền móng cho phong cách này, tiêu biểu là Le Corbusier – người đặt ra nguyên tắc “ngôi nhà là cỗ máy để ở”, nhấn mạnh tính thực dụng và tối ưu hóa công năng. Cùng với đó, Walter Gropius – người sáng lập trường Bauhaus tại Đức, đã thúc đẩy phong cách thiết kế tối giản, chú trọng công nghệ và công năng hơn là trang trí cầu kỳ. Ludwig Mies van der Rohe, người kế thừa tư tưởng Bauhaus, cũng là nhân vật có ảnh hưởng lớn khi đưa nguyên tắc “ít hơn là nhiều hơn” (Less is More) vào kiến trúc.
Sự lan tỏa của phong cách kiến trúc hiện đại
Trong thập niên 1930, phong cách kiến trúc hiện đại nhanh chóng lan rộng từ châu Âu sang Mỹ. Những kiến trúc sư thuộc trường phái Bauhaus, do bị áp lực từ chế độ phát xít Đức, đã di cư đến Mỹ, mang theo những tư tưởng kiến trúc tiên tiến. Walter Gropius và Ludwig Mies van der Rohe tiếp tục giảng dạy tại các trường đại học danh tiếng như Harvard và Illinois, đào tạo nên thế hệ kiến trúc sư hiện đại mới.
Năm 1932, kiến trúc sư Philip Johnson cùng với Henry-Russell Hitchcock đã tổ chức triển lãm “Kiến trúc Hiện đại: Triển lãm Quốc tế” tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại (MoMA) ở New York. Triển lãm này đã chính thức đặt tên cho phong trào kiến trúc hiện đại và làm rõ những đặc điểm chính của nó: hình khối đơn giản, mặt bằng mở, loại bỏ trang trí rườm rà và tận dụng vật liệu công nghiệp. Thuật ngữ “Phong cách Quốc tế” cũng ra đời từ đây, đề cập đến một xu hướng thiết kế toàn cầu có sự thống nhất về hình thức và triết lý.
Một nhân vật quan trọng khác trong sự phát triển của phong cách kiến trúc hiện đại là Louis Sullivan, kiến trúc sư người Mỹ thuộc Trường phái Chicago. Ông đã đặt ra nguyên tắc nổi tiếng “hình thức đi theo chức năng” (Form follows Function), nhấn mạnh rằng thiết kế kiến trúc nên xuất phát từ công năng thay vì yếu tố trang trí. Nguyên tắc này sau đó đã ảnh hưởng sâu sắc đến các công trình hiện đại, giúp loại bỏ những chi tiết không cần thiết và tập trung vào tối ưu hóa không gian.
Đổi mới trong kết cấu và không gian kiến trúc
Bên cạnh tư duy thẩm mỹ, kiến trúc hiện đại còn có những đột phá về mặt cấu trúc. Trước đây, các tòa nhà thường sử dụng tường chịu lực dày để chống đỡ công trình, điều này hạn chế đáng kể sự linh hoạt trong thiết kế. Tuy nhiên, với sự ra đời của bê tông cốt thép và kết cấu khung thép, kiến trúc sư có thể giải phóng bức tường khỏi vai trò chịu lực, mở ra những không gian rộng lớn và linh hoạt hơn.
Một trong những cải tiến quan trọng là hệ thống cửa sổ kính lớn, còn được gọi là tường rèm (curtain wall). Nhờ có khung thép chịu lực, các bức tường có thể được thay thế hoàn toàn bằng kính, giúp tăng cường ánh sáng tự nhiên và kết nối không gian nội thất với môi trường bên ngoài. Đây chính là một trong những đặc điểm nổi bật của kiến trúc hiện đại và vẫn được áp dụng rộng rãi trong các công trình ngày nay.
Bên cạnh yếu tố kỹ thuật, phong cách kiến trúc hiện đại còn hướng đến sự kết nối giữa không gian sống và thiên nhiên. Kiến trúc sư Joe Dangaran nhấn mạnh rằng một trong những mục tiêu của thiết kế hiện đại là tạo ra những ngôi nhà ống 4 tầng đẹp thoải mái, thông thoáng hơn. Các công trình hiện đại thường có không gian mở, bố trí hợp lý để tận dụng ánh sáng tự nhiên và thông gió tự nhiên, giúp cải thiện chất lượng sống cho con người.
Di sản và ảnh hưởng của phong cách kiến trúc hiện đại
Phong cách kiến trúc hiện đại đã có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến kiến trúc đương đại. Những nguyên tắc như tối giản trong hình thức, tập trung vào công năng, sử dụng vật liệu công nghiệp và tận dụng ánh sáng tự nhiên vẫn được áp dụng rộng rãi.
Ngày nay, kiến trúc hiện đại không chỉ giới hạn trong các tòa nhà cao tầng hay nhà ở mà còn xuất hiện trong các công trình công cộng, bảo tàng, sân bay và cả những khu nghỉ dưỡng cao cấp. Nhiều xu hướng mới như kiến trúc bền vững (sustainable architecture) hay thiết kế thông minh (smart design) cũng được phát triển dựa trên những nền tảng của kiến trúc hiện đại.
Những đặc trưng nổi bật của phong cách kiến trúc hiện đại
Phong cách kiến trúc hiện đại không chỉ đánh dấu sự chuyển mình về mặt kết cấu mà còn mang đến một tư duy thẩm mỹ hoàn toàn mới. Với nguyên tắc tối giản, tập trung vào công năng và loại bỏ những chi tiết trang trí rườm rà, kiến trúc hiện đại phản ánh lối sống thực tế và tinh thần đổi mới của thời đại.
Đường nét hình khối mạnh mẽ, rõ ràng
Một trong những dấu ấn đặc trưng của kiến trúc hiện đại là việc sử dụng các khối hình học cơ bản, đặc biệt là hình chữ nhật với đường nét gãy gọn, sắc sảo. Không có chỗ cho những đường cong mềm mại hay chi tiết chạm khắc công phu như trong kiến trúc cổ điển, thay vào đó là sự đơn giản, mạch lạc, tạo nên vẻ đẹp mạnh mẽ, thời thượng.
Không gian mở, bố cục linh hoạt
Sơ đồ mặt bằng mở là một trong những đặc điểm quan trọng, giúp loại bỏ sự gò bó của các bức tường ngăn cách. Không gian giữa phòng khách, bếp và khu vực sinh hoạt chung thường được kết nối liền mạch, tạo cảm giác rộng rãi, thông thoáng. Điều này không chỉ giúp tối ưu diện tích mà còn mang đến sự tương tác tốt hơn giữa các thành viên trong gia đình.
Cửa sổ lớn, rèm kính – Tối đa hóa ánh sáng tự nhiên
Việc sử dụng cửa sổ lớn, cửa kính trượt hoặc rèm kính là giải pháp đặc trưng của phong cách kiến trúc hiện đại. Những ô cửa rộng mở giúp không gian nội thất tràn ngập ánh sáng tự nhiên, giảm sự phụ thuộc vào đèn điện vào ban ngày. Đồng thời, thiết kế này còn giúp gia chủ tận hưởng tầm nhìn bên ngoài, kết nối con người với thiên nhiên một cách tự nhiên nhất.
Gắn kết không gian trong và ngoài trời
Một trong những triết lý quan trọng của kiến trúc hiện đại là xóa nhòa ranh giới giữa không gian bên trong và bên ngoài. Những thiết kế sân vườn, hiên nhà, hồ bơi, tiểu cảnh hoặc khoảng sân trống được tích hợp hài hòa với tổng thể công trình. Việc kết nối này không chỉ giúp không gian sống thêm phần thư thái mà còn tối ưu hóa sự thông gió tự nhiên.
Ngôn ngữ thiết kế tối giản, tinh tế
Kiến trúc hiện đại đề cao sự tối giản trong trang trí. Không có những hoa văn cầu kỳ hay chi tiết phức tạp, thay vào đó là bề mặt trơn nhẵn, màu sắc trung tính và các đường nét tinh tế. Nội thất trong những công trình theo phong cách này cũng đi theo hướng đơn giản, chú trọng công năng hơn là hình thức.
Vật liệu xây dựng tiên phong – Thép, kính và bê tông cốt thép
Sự phát triển của công nghệ xây dựng đã mang đến những vật liệu mang tính cách mạng như thép, kính và bê tông cốt thép. Đây là bộ ba vật liệu đặc trưng của phong cách kiến trúc hiện đại, giúp tạo nên những công trình có kết cấu bền vững, khả năng chịu lực tốt và linh hoạt trong thiết kế.
- Thép: Được sử dụng rộng rãi trong kết cấu khung nhà, cầu thang, mái hiên, tạo độ bền và sự thanh thoát cho công trình.
- Kính: Không chỉ mang lại vẻ đẹp hiện đại mà còn giúp tận dụng ánh sáng tự nhiên, tăng cường sự kết nối giữa các không gian.
- Bê tông cốt thép: Giúp công trình có tuổi thọ cao, tạo sự vững chắc và phù hợp với nhiều loại hình kiến trúc từ nhà ở đến cao ốc văn phòng.
5 nguyên tắc cốt lõi trong phong cách kiến trúc hiện đại
Kiến trúc hiện đại không chỉ là một xu hướng thiết kế mà còn là một cuộc cách mạng về tư duy không gian, vật liệu và công năng. Một trong những tuyên ngôn có ảnh hưởng nhất đối với phong cách kiến trúc hiện đại là “Năm điểm trong kiến trúc” của Le Corbusier, được công bố vào đầu những năm 1920. Những nguyên tắc này đã đặt nền móng cho kiến trúc hiện đại và vẫn tiếp tục định hình thiết kế đương đại.
Hệ thống cột đỡ (Pilotis)
Một đặc trưng nổi bật của phong cách kiến trúc hiện đại là việc nâng công trình lên trên những cột trụ (pilotis), thay vì xây dựng trực tiếp trên nền đất. Thiết kế này mang lại nhiều lợi ích:
- Tối ưu hóa không gian sử dụng: Phần diện tích bên dưới có thể dùng làm chỗ đậu xe, vườn cảnh hoặc không gian sinh hoạt ngoài trời.
- Tăng cường lưu thông không khí: Khoảng không dưới công trình giúp thông gió tốt hơn, giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị.
- Bảo vệ công trình trước yếu tố tự nhiên: Thiết kế này đặc biệt phù hợp với những khu vực có nguy cơ ngập lụt hoặc động đất.
Mặt bằng tự do
Trước khi có kiến trúc hiện đại, các tòa nhà thường được xây dựng với tường chịu lực, giới hạn khả năng bố trí không gian. Le Corbusier đã thay đổi hoàn toàn điều này bằng cách sử dụng hệ khung kết cấu bê tông hoặc thép, giúp loại bỏ sự phụ thuộc vào tường chịu lực. Điều này tạo ra các không gian mở, linh hoạt, giúp nội thất dễ dàng thay đổi theo nhu cầu sử dụng mà không bị giới hạn bởi cấu trúc cố định.
Mặt tiền tự do
Khác với các phong cách kiến trúc truyền thống, nơi mặt tiền thường bị giới hạn bởi kết cấu tường chịu lực, phong cách kiến trúc hiện đại cho phép mặt tiền hoạt động độc lập với cấu trúc của tòa nhà. Điều này mở ra khả năng sáng tạo không giới hạn trong thiết kế ngoại thất, đồng thời giúp tận dụng tối đa ánh sáng tự nhiên.
Nhờ nguyên tắc này, các kiến trúc sư có thể sử dụng kính, thép và vật liệu hiện đại để tạo ra những mặt tiền độc đáo, mang tính biểu tượng, đồng thời kết nối không gian bên trong với cảnh quan bên ngoài.
Cửa sổ ngang
Trong kiến trúc truyền thống, cửa sổ thường có kích thước nhỏ và phân bố không đều, gây cản trở tầm nhìn và làm hạn chế sự lưu thông ánh sáng. Kiến trúc hiện đại khắc phục điều này bằng cách thiết kế các dải cửa sổ nằm ngang kéo dài dọc theo mặt tiền công trình.
Lợi ích của thiết kế cửa sổ ngang:
- Tận dụng ánh sáng tự nhiên tối đa, giúp không gian nội thất sáng hơn và giảm nhu cầu sử dụng điện năng.
- Cung cấp tầm nhìn rộng mở, giúp con người cảm nhận được sự kết nối giữa không gian bên trong và thiên nhiên bên ngoài.
- Cải thiện thông gió, hỗ trợ lưu thông không khí hiệu quả hơn.
Vườn trên mái
Le Corbusier nhấn mạnh rằng mái nhà không chỉ đơn thuần là lớp che phủ công trình mà còn có thể trở thành không gian sống thứ hai. Ý tưởng về vườn trên mái không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện môi trường đô thị.
- Giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị, điều hòa nhiệt độ công trình.
- Tận dụng diện tích mái nhà, tạo không gian xanh cho sinh hoạt ngoài trời.
- Cải thiện chất lượng không khí, góp phần giảm ô nhiễm môi trường.
Ngày nay, nguyên tắc này được ứng dụng rộng rãi trong các công trình xanh, với những thiết kế mái xanh, vườn treo hoặc không gian sinh hoạt trên tầng thượng.
So sánh kiến trúc hiện đại và kiến trúc hậu hiện đại
Kiến trúc hiện đại và kiến trúc hậu hiện đại là 02 phong cách có sự khác biệt rõ rệt về tư duy thiết kế, triết lý và cách tiếp cận không gian.
>>> Xem thêm: Phong cách Eco là gì? Đặc trưng của nội thất phong cách Eco
Kiến trúc hiện đại ra đời vào cuối thế kỷ 19, nhấn mạnh vào công năng, hình thức tối giản và việc sử dụng vật liệu công nghiệp như kính, thép, bê tông. Nó phản ánh tinh thần của thời đại công nghiệp hóa với mong muốn cải thiện chất lượng cuộc sống thông qua kiến trúc, tạo ra không gian tiện nghi, đơn giản và hợp lý.
Ngược lại, kiến trúc hậu hiện đại xuất hiện từ những năm 1970 như một phản ứng đối với sự nghiêm túc và đôi khi khô khan của chủ nghĩa hiện đại. Phong cách này đề cao sự đa dạng, phá vỡ những nguyên tắc cứng nhắc, kết hợp yếu tố lịch sử, trang trí cầu kỳ và đôi khi mang tính hài hước. Thay vì xem kiến trúc như một công cụ cải cách xã hội, hậu hiện đại nhấn mạnh vào tính biểu cảm và cá nhân hóa trong thiết kế.
Sự khác biệt này cho thấy kiến trúc không chỉ là kỹ thuật xây dựng mà còn là cách con người phản ánh tư tưởng, văn hóa và bối cảnh lịch sử trong từng giai đoạn phát triển.Sự phát triển của phong cách kiến trúc hiện đại không chỉ thay đổi diện mạo đô thị mà còn định hình lối sống của con người trong không gian sống và làm việc. Để ứng dụng phong cách này một cách hiệu quả, hãy khám phá sâu hơn về vật liệu, bố cục và xu hướng thiết kế đương đại để tạo nên những công trình mang đậm dấu ấn thời đại!
